Υπνική Άπνοια (Sleep Apnea)

Τι είναι η Υπνική Άπνοια

Η Υπνική Άπνοια ή Άπνοια Ύπνου αποτελεί μία διαταραχή η οποία χαρακτηρίζεται από τη διακοπή της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου. Οι διακοπές της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου μπορεί να είναι επαναλαμβανόμενες  και όσον αφορά τη διάρκεια της κάθε άπνοιας, το πόσα δευτερόλεπτα δηλαδή θα διαρκέσει, αυτή ποικίλλει. Είναι προφανές ότι όσο περισσότερα απνοϊκά επεισόδια στην διάρκεια μίας ώρας κάνει ο απνοϊκός ασθενής και όσο μεγαλύτερη χρονική διάρκεια (σε δευτερόλεπτα) διαρκεί το κάθε απνοϊκό επεισόδιο, τόσο μεγαλύτερο είναι το πρόβλημα της Υπνικής Άπνοιας. 

Ταξινόμηση της Υπνικής Άπνοιας

Η ταξινόμηση της άπνοιας ύπνου βασίζεται στον λεγόμενο "Δείκτη Άπνοιας-Υπόπνοιας (apnea hypopnea index-AHI)". Έτσι, προκύπτουν τα εξής:

• Δεν υπάρχει υπνική άπνοια: Ο απνοϊκός δείκτης, όπως λέγεται εν συντομία, είναι μικρότερος του 5 (δηλαδή, έχουμε 5 απνοϊκά ή υποαπνοϊκά επεισόδια σε μία ώρα ύπνου)
• Ήπια υπνική άπνοια: AHI 5-15
• Μέτρια υπνική άπνοια: AHI 15-30
• Σοβαρή υπνική άπνοια: AHI μεγαλύτερος του 30

Ποια Είναι Τα Συμπτώματα Της Υπνικής Άπνοιας;

Στα αρχικά στάδια, η υπνική άπνοια είναι ασυμπτωματική. Ο ασθενής έχει ροχαλητό, χωρίς όμως να έχει συμπτωματολογία κατά τη διάρκεια της ημέρας. Σε κάθε ασθενή με ροχαλητό που προσέρχεται στον ιατρό προς εξέταση, θα πρέπει να αποκλείεται η πιθανότητα να έχει υπνική άπνοια.

Εάν δεν αντιμετωπιστεί η κατάσταση στη φάση αυτή, η μακροχρόνια απόφραξη του αεραγωγού θα οδηγήσει σε:

• κατακερματισμό του ύπνου
• αιμοδυναμικές διαταραχές
• μεταβολές της λειτουργίας του αυτόνομου συμπαθητικού νευρικού συστήματος

Όλα αυτά οδηγούν σε μεταβολές που συμβαίνουν πλέον σε κυτταρικό επίπεδο. Η κυτταρική δυσλειτουργία εκφράζεται με:

• οξειδωτικό στρες των κυττάρων
• φλεγμονή
• διαταραχές στο ενδοθήλιο
• ινωδολυτική ανισορροπία

Αυτές οι μεταβολές που επισυμβαίνουν σε κυτταρικό επίπεδο καθιστούν πλέον το σύνδρομο συμπτωματικό, με ποικιλομορφία στα συμπτώματα ή ακόμα και με πιο τραγικές συνέπειες.

Eκ του καρδιαγγειακού συστήματος, ο ασθενής μπορεί να εμφανίσει:

• υπερπηκτικότητα του αίματος με κίνδυνο εμφάνισης εν τω βαθει φλεβικής θρομβωσης
• υπέρταση
• αρρυθμίες, με συχνότερη αρρυθμία την κολπική μαρμαρυγή: Ο ασθενής μπορεί, επίσης, να εμφανίσει έκτακτες κολπικές συστολές, κολπική ταχυκαρδία, κολποκοιλιακό αποκλεισμό ή βραδυκαρδία.
• καρδιακή ανεπάρκεια
• πνευμονική υπέρταση

Ο ασθενής με υπνική άπνοια μπορεί να εμφανίσει, επίσης, χρόνια νεφρική νόσο, ενώ ενδέχεται να παρουσιάσει νευρολογικά προβλήματα όπως τα παρακάτω:

• εγκεφαλικό επεισόδιο
• νευρογνωστικά προβλήματα (ο ασθενής με υπνική άπνοια δεν μπορεί να συγκεντρώσει την προσοχή του σε κάποιο θέμα για μεγάλο χρονικό διάστημα, αδυνατεί να ασκήσει βασικές δεξιότητες, έχει απώλεια μνήμης, αδυναμία σχεδιασμού, αδυναμία λήψης και εφαρμογής αποφάσεων και αδυναμία επίλυσης προβλημάτων)
• προβλήματα ψυχικής υγείας με συχνότερη πάθηση την κατάθλιψη

Ο ασθενής με υπνική άπνοια μπορεί να εμφανίσει μεταβολικό σύνδρομο και σακχαρώδη διαβήτη. Όσον αφορά το άγχος, αυτό θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένας βασικός παράγοντας έντασης των διαφόρων συμπτωμάτων και καταστάσεων που ενδεχομένως συνοδεύουν την υπνική άπνοια, γι' αυτό και συστήνεται η διαχείρισή του. 

Υπνική Άπνοια και Εγκυμοσύνη

Η υπνική άπνοια κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι ένας επιβαρυντικός παράγοντας για την εγκυμονούσα καθώς και για το νεογνό. Καθως η κύηση εξελίσσεται, η υπνική άπνοια επιδεινώνεται. Η έντονη υπνική άπνοια κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να προκαλέσει στην επίτοκο υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη και προεκλαμψία. Επιπλέον, σε παχύσαρκες εγκυμονούσες γυναίκες είναι συχνότερη η ανάγκη για καισαρική τομή, καθώς είναι συχνότερη και η εισαγωγή των νεογνών στη νεογνική μονάδα εντατικής θεραπείας.

Υπνική Άπνοια κατά την Παιδική Ηλικία

Εδώ θα πρέπει να πούμε και δυο κουβέντες για την υπνική άπνοια στην παιδική ηλικία. Η υπνική άπνοια στην παιδική ηλικία οδηγεί σε:

• καρδιαγγειακά, μεταβολικά, νευρογνωστικά προβλήματα
• μείωση της μαθησιακής ικανότητας του παιδιού
• μειωμένες σχολικές επιδόσεις
• διαταραχές στη συμπεριφορά του παιδιού όπως είναι η αντιδραστική συμπεριφορά, η συναισθηματική αστάθεια, η υπερκινητικότητα και η επιθετικότητα

Ποια είναι τα συχνότερα Αίτια της Άπνοιας Ύπνου;

H υπνική άπνοια είναι ένα σύνθετο πρόβλημα και για την εντόπιση της αιτίας της δεν μπορεί να δοθεί μια εύκολη απάντηση. Είναι πολύ συχνό αυτό που αναφέρουν πολλοί ασθενείς με υπνική άπνοια κατά την επίσκεψή τους στο ιατρείο:"Γιατρέ ήλθα να μου φτιάξεις το διάφραγμα (το ρινικό) γιατί έχω άπνοια!" Υπάρχουν πολλές "εκλαϊκευμένες" θεωρίες για την αιτία της υπνικής άπνοιας, εκ των οποίων η πλέον διαδεδομένη είναι αυτή της "ευεργετικής" επίδρασης της διόρθωσης της σκολίωσης του ρινικού διαφράγματος στη θεραπεία της υπνικής άπνοιας. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν ισχύει.

Όσον αφορά, λοιπόν, τα αίτια και τους παράγοντες που αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης και επιδείνωσης της υπνικής άπνοιας, αυτά αναλύονται αμέσως παρακάτω.

Παχυσαρκία

Εάν μπορούσε κανείς να ιεραρχήσει τις αιτίες της υπνικής άπνοιας, ως πρώτη αιτία θα έβαζε την παχυσαρκία. Για τον λόγο αυτό, άλλωστε, η υπνική άπνοια είναι ένα πρόβλημα των ανεπτυγμένων κοινωνιών του πλανήτη.

Ως παχυσαρκία χαρακτηρίζεται η κατάσταση κατά την οποία ο Δείκτης Μάζας-Σώματος (Body Mass Index - BMI) είναι μεγαλύτερος του 30. Νοσογόνο παχυσαρκία έχουμε οταν ο ΒΜΙ είναι μεγαλύτερος του 35. Μια αύξηση του σωματικού βάρους κατά 10% προκαλεί αύξηση του Δείκτη Άπνοιας-Υπόπνοιας (apnea hypopnea index-AHI) κατά 30%.

Η παχυσαρκία συμβάλλει στην αύξηση του AHI, του απνοϊκού δείκτη, με διάφορους τρόπους. Η εναπόθεση λίπους στην περιοχή του φάρυγγα και στη βάση της γλώσσας, μειώνει τη διάμετρο του αυλού της αναπνευστικής οδού, ενώ το αυξημένο κοιλιακό λίπος περιορίζει την έκπτυξη των πνευμόνων, μειώνοντας έτσι τους πνευμονικούς όγκους.

Αλκοόλ

Το αλκοόλ επιδεινώνει το ροχαλητό γιατί μειώνει τον μυϊκό τόνο και ιδιαιτέρως μειώνει τον μυϊκό τόνο των μυών της γλώσσας, πολύ περισσότερο από όλους τους υπόλοιπους μυς του ανθρώπινου σώματος. Εξού και η "μπερδεμένη ομιλία" που παρατηρείται μετά την κατανάλωση αλκοόλ. Ο δε βαθμός της δυσκολίας της ομιλίας του πάσχοντος μετά από χρήση αλκοόλ, είναι μια ένδειξη της ποσότητας αλκοόλ που έχει καταναλώσει ο ασθενής. Το αλκοόλ, λοιπόν, επιδεινώνει την υπνική άπνοια.

Υπερτροφία Παρίσθμιων Αμυγδαλών Και Αδενοειδών Εκβλαστήσεων

Η υπερτροφία των παρίσθμιων αμυγδαλών και των αδενοειδών εκβλαστήσεων ("κρεατάκια") είναι η βασική αιτία της υπνικής άπνοιας στην παιδική ηλικία. Στους ενήλικες αυτό παύει να ισχύει, καθώς στους ενήλικες δεν είναι εξίσου συχνή η υπερτροφία των παρίσθμιων αμυγδαλών και των αδενοειδών εκβλαστήσεων. Εάν όμως σε έναν ενήλικα έχουμε υπερτροφία των παρίσθμιων αμυγδαλών, αυτό μπορεί να επηρεάσει τη βατότητα της ανώτερης αναπνευστικής οδού.

Γναθοπροσωπικές Ανωμαλίες

Διαταραχές στη γναθοπροσωπική ανάπτυξη του ασθενούς (γναθοπροσωπικές ανωμαλίες) που μπορεί να έχουν σχέση με το πάχος και το μήκος της μαλθακής υπερώας, με την κακή σύγκλειση των γνάθων, με το μήκος της γλώσσας και τη θέση του υοειδούς οστού, έχουν σχέση με την εμφάνιση υπνικής άπνοιας. Παθήσεις όπως το λαγώχειλος, το λυκόστομα, το σύνδρομο Pierre-Robin, η κρανιοσυνοστέωση και το σύνδρομο Down πολύ συχνά συνυπάρχουν με υπνική άπνοια.

Διάφορα Ρινικά Προβλήματα

Τα προβλήματα της μύτης, όπως είναι η ρινίτιδα, η παραρρινοκολπίτιδα, η ύπαρξη ρινικών πολυπόδων, η σκολίωση του ρινικού διαφράγματος, η υπερτροφία των ρινικών κογχών, η σύμπτωση - collapse των ρωθώνων (εξωτερική ρινική βαλβίδα), η σύμπτωση των πλαγίων τοιχωμάτων της μύτης (εσωτερική ρινική βαλβίδα), αυξάνουν την αντίσταση της ρινικής αναπνοής. Ένας ανεπαρκής ρινικός αεραγωγός συμβάλλει στην αυξημένη αντίσταση του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος. Η αυξημένη ρινική, αναπνευστική αντίσταση μπορεί να συμβάλλει στην αύξηση της βαρύτητας της υπνικής άπνοιας, αλλά σπάνια αποτελεί την κύρια, την βασική ή τη μοναδική αιτία της υπνικής άπνοιας.

Ποιοι είναι οι κίνδυνοι και οι επιπτώσεις της Υπνικής Άπνοιας;

Όταν η υπνική άπνοια είναι σοβαρού βαθμού και παραμένει χωρίς αντιμετώπιση μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα μια σειρά από επιπτώσεις. Μερικοί ενδεχόμενοι κίνδυνοι είναι ότι:

• ο πάσχοντας οδηγείται σε μειωμένη παραγωγικότητα στην εργασία του
• ο ασθενής εκτίθεται σε αυξημένο κίνδυνο εργατικού ατυχήματος
• αυξάνεται η πιθανότητα για τον πάσχοντα να εμπλακεί σε αυτοκινητιστικό ατύχημα

Επιπλέον, ο ασθενής με υπνική άπνοια θα χρησιμοποιήσει το σύστημα παροχής υγείας πολλάκις, λόγω της πολυποίκιλης νοσηρότητας που προκαλεί η υπνική άπνοια. Η υπνική άπνοια έχει ένα μεγάλο οικονομικό κόστος στις σημερινές κοινωνίες, δημιουργεί μεγάλα προβλήματα στον ασθενή, προβλήματα υγείας, ψυχολογικά προβλήματα και διαταράσσει τις σχέσεις του ασθενούς με το στενό του περιβάλλον. Ο κατακερματισμός του ύπνου του ασθενούς κατά τη διάρκεια της νύκτας, του προκαλεί υπνηλία καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας, υποβαθμίζοντας την ποιότητα της ζωής του. Η υπνική άπνοια επηρεάζει τη συναισθηματική λειτουργία του ασθενούς, τη διανοητική του ικανότητα, τη ζωτικότητά του και τη φυσική του κατάσταση. Πολλάκις, οι σύζυγοι ή οι σεξουαλικοί σύντροφοι του ασθενούς αναφέρουν μακροχρόνια δυσκολία στον ύπνο για τους ίδιους, λόγω του έντονου ροχαλητού, προβλήματα στη σχέση τους με τον ασθενή, ενώ παρατηρούν αυξημένη ένταση και έντονη κόπωση του ασθενούς. Τέλος, όπως είναι αναμενόμενο, διαταράσσεται η οικειότητα μεταξύ τους και η σχέση τους εισέρχεται σε μια φαση έντασης. Σήμερα, στις ανεπτυγμένες κοινωνίες, η υπνική άπνοια και οι προσωπικές, οικονομικές, και κοινωνικές επιπτώσεις της, αφορούν περισσότερους από 1 δισεκατομμύριο ανθρώπους.

Πώς γίνεται η Διάγνωση της Υπνικής Άπνοιας;

Στη διαδικασία διάγνωσης της άπνοιας ύπνου θα πρέπει να μπουν ασθενείς που:

• ροχαλίζουν
• στη διάρκεια του ύπνου έχουν αίσθημα πνιγμού
• έχουν λαχάνιασμα κατά τον ύπνο
• έχουν αίσθημα κοπώσεως καθ' όλο το διάστημα της ημέρας
• το πρωί που σηκώνονται από το κρεβάτι νιώθουν κουρασμένοι και έχουν την αίσθηση ότι δεν έχουν κοιμηθεί
• νιώθουν υπνηλία στη διάρκεια της ημέρας

Ένας ασθενής που παρατηρεί κάτι από τα παραπάνω θα πρέπει να εξεταστεί ώστε να διαπιστωθεί αν πρόκειται για περίπτωση υπνικής άπνοιας ή όχι. Ιδιαίτερα δε, εάν συνυπάρχει παχυσαρκία, μικρογναθία, κρανιοπροσωπικές ανωμαλίες, υπερτροφία αμυγδαλών - αδενοειδών ή ρινική απόφραξη, θα πρέπει να επικοινωνήσει άμεσα με έναν χειρουργό ΩΡΛ.

Πώς μετράμε τη βαρύτητα της υπνικής άπνοιας;

O έλεγχος της βαρύτητας της υπνικής άπνοιας ελέγχεται με την πολυυπνογραφία (Polysomnography-PSG - Εργαστήριο Ύπνου). Πρόκειται για το βασικό διαγνωστικό εργαλείο για τη διαταραχή αυτή και συνήθως αναφέρεται ως "εργαστήριο ύπνου". Ο ασθενής ένα βράδυ, αντί να κοιμηθεί στο σπίτι του, θα έλθει στο νοσοκομείο, στο εργαστήριο ύπνου. Θα κοιμηθεί στο νοσοκομείο και κατά τη διάρκεια του ύπνου θα καταγραφεί η νόσος και θα ταξινομηθεί. Η βαρύτητα της νόσου μετριέται, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, με τον Δείκτη Άπνοιας-Υπόπνοιας ή Απνοϊκό Δείκτη (Apnea Hypopnea Index - AHI).

Ποια Είναι Η Κατάλληλη Θεραπεία Αντιμετώπισης;

Η θεραπευτική αντιμετώπιση της υπνικής άπνοιας έχει ως στόχο να μειώσει τους κινδύνους που δημιουργεί η νόσος, να βελτιώσει την ποιότητα του ύπνου και κατ' επέκταση την ποιότητα της ζωής του ασθενούς. Η μείωση του AHI συσχετίζεται με τη μείωση της νοσηρότητας και θνησιμότητας της υπνικής άπνοιας. Πιο κάτω θα περιγράφουν οι συντηρητικές και χειρουργικές μέθοδοι της θεραπείας της υπνικής άπνοιας.

CPAP (Continuous Positive Airway Pressure)

Η κλασική θεραπεία της υπνικής άπνοιας, η οποία αποδίδει πάντα υπό την προϋπόθεση βεβαίως ότι ο απνοϊκός ασθενής τη χρησιμοποιεί με βάση τις οδηγίες που λαμβάνει από τον ιατρό του, είναι μία συσκευή η οποία δεν επιτρέπει στα τοιχώματα του αναπνευστικού συστήματος να συμπέσουν (collapse), να αποφράξουν την αναπνευστική οδό και να προκαλέσουν το απνοϊκό επεισόδιο. Πρόκειται για τη CPAP. Είναι η πιο αποτελεσματική θεραπεία της μέτριας προς σοβαρή υπνικής άπνοιας, καθώς, με τη θετική πίεση που ασκεί η συσκευή CPAP, αποτρέπει τη σύμπτωση των τοιχωμάτων του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος και ως εκ τούτου αποτρέπει την υπνική άπνοια.

Πώς χρησιμοποιείται σωστά η CPAP

Για να θεωρηθεί η χρήση της CPAP σωστή και αποτελεσματική, ο ασθενής πρέπει να τη φορά για τουλάχιστον 4 ώρες για κάθε βράδυ που τη χρησιμοποιεί και θα πρέπει να τη φορά για το 70% των βραδιών (στα 100 βράδια να την φορά τουλάχιστον στα 70). Κατά μέσο όρο ο ασθενης πρέπει να φορά την CPAP για 20 ώρες ύπνου την εβδομάδα.

Η χρήση της CPAP είναι πάντα αποτελεσματική, υπάρχει όμως το πρόβλημα ότι ένα ποσοστό ασθενών δεν ανέχονται τη χρήση της συσκευής, και δη σε μακροχρόνια βάση. Το ποσοστό αυτών των απνοϊκών ασθενών οι οποίοι μακροχρονίως αρνούνται να χρησιμοποιήσουν τη CPAP, φτάνει στο 50% των ασθενών οι οποίοι έχουν απόλυτη ένδειξη για τη χρήση της CPAP. Παρά τις τεχνικές βελτιώσεις που έχουν γίνει στη συσκευή CPAP ώστε να είναι ευκολότερα ανεκτή από τον ασθενή, τα ποσοστά των ασθενών που πρέπει να τη χρησιμοποιήσουν αλλά δεν την ανέχονται, δεν βελτιώνονται. Όταν η CPAP δεν είναι ανεκτή από τον ασθενή, πρέπει να βρεθεί μια εναλλακτική θεραπευτική λύση η οποία να προσαρμόζεται στα δεδομένα του κάθε ασθενούς.

Mandibular Advancement Device - MAD

Μετά τη CPAP, ως δεύτερη θεραπευτική επιλογή θεωρούνται σήμερα οι ενδοστοματικές συσκευές, οι οποίες ωθούν προς τα εμπρός την κάτω γνάθο και χρησιμοποιούνται από τον ασθενή χωρίς να απαιτείται χειρουργική επέμβαση. Οι συσκευές MAD ωθούν προς τα εμπρός την κάτω γνάθο και τη βάση της γλώσσας, διευρύνοντας τον ανώτερο αεραγωγό στην περιοχή όπισθεν της μαλθακής υπερώας, προλαμβάνοντας τη σύμπτωση των τοιχωμάτων του ανώτερου αεραγωγού.

Η χρήση μιας συσκευής MAD απαιτεί ο ασθενης να έχει σταθερές οδοντοστοιχίες. Πρέπει σε κάθε φατνιακό τόξο να υπάρχουν 6-8 οδόντες (αν ειναι λιγότεροι, μπορεί να προκληθεί κινητοποίηση ή χαλάρωση των οδόντων). Δεν πρέπει να υπάρχουν τερηδονισμένα δόντια, δεν πρέπει να υπάρχει ουλίτιδα ή περιοδοντίτιδα, δεν πρέπει να υπάρχουν δόντια τα οποία κινούνται.

Βεβαίως πρέπει να σημειωθεί ότι η CPAP είναι σαφώς πιο αποτελεσματική από τη MAD στη μείωση του ΑΗΙ αλλά, παρά το γεγονός ότι οι συσκευές MAD δεν θεραπεύουν πλήρως την υπνική άπνοια, μπορεί να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με άλλες μεθόδους όταν η CPAP δεν είναι ανεκτή από τον ασθενή.

Πιθανές Επιπτώσεις της MAD

Μετατόπιση των δοντιών, αυξημένη πίεση στους τομείς, γωνίωση των τομέων, μειωμένη οριζόντια πρόταξη, μειωμένη κατακόρυφη επικάλυψη και μεταβολές στις επαφές σύγκλεισης των οδόντων μπορεί να είναι αποτέλεσμα της χρήσης της συσκευής MAD.

Εάν τελικά ο ασθενής δεν χρησιμοποιήσει τη MAD, τότε η επόμενη κατά σειρά πιο αποτελεσματική επιλογή του σοβαρού προβλήματος της υπνικής άπνοιας είναι χειρουργική και είναι η τοποθέτηση ενός νευροδιεγέρτη, ο οποίος με την δραστηριότητά του μειώνει ή και εξαφανίζει τις άπνοιες στον ύπνο.

Διέγερση του Υπογλωσσίου νεύρου (Hypoglossal Nerve Stimulation - HNS)

Παρότι η συσκευή MAD (mandibular advancement device) έχει επικρατήσει να θεωρείται η δεύτερη θεραπευτική επιλογή μετά τη CPAP για τη θεραπεία της υπνικής άπνοιας, τα προβλήματα που δημιουργεί στα δόντια, καθώς και η ατελής θεραπεία της υπνικής άπνοιας την οποία προσφέρει, οδηγούν το 50% των ασθενών που χρησιμοποιεί τη MAD, στη διακοπή της χρήσης της.

Τα τελευταία χρόνια, η διέγερση του υπογλωσσίου νεύρου (HNS) προβάλλει σαν μια σοβαρή επιλογή, όταν οι προηγουμένως περιγραφείσες συσκευές εγκαταλείπονται από τους ασθενείς. Η διέγερση του υπογλωσσίου νευρου επιτυγχάνεται με μια πλήρως εμφυτευόμενη συσκευή. Με μία επέμβαση που γίνεται στον τράχηλο, η οποία επέμβαση για έναν έμπειρο Χειρουργό Κεφαλής & Τραχήλου είναι μία επέμβαση ρουτίνας, τοποθετείται ένας νευροδιεγέρτης του υπογλωσσίου νεύρου. Ο νευροδιεγέρτης προγραμματίζεται να λειτουργεί κατά τη διάρκεια του ύπνου, προκαλώντας τη δραστηριότητα του υπογλωσσίου νεύρου. Όταν δραστηριοποιείται το υπογλώσσιο νεύρο, έχει ως βασικό αποτέλεσμα την έλξη προς τα εμπρός της γλώσσας, τη δημιουργία χώρου πίσω από τη βάση της γλώσσας και, έτσι, την αποφυγή συμπτώσης των τοιχωμάτων του αναπνευστικού συστήματος, στην περιοχή πίσω από την γλώσσα. Η περιοχή πίσω από τη γλώσσα, πίσω από τη βάση της γλώσσας ακριβέστερα, είναι ίσως η περιοχή που συχνότερα αποφράσσονται (collapse) τα τοιχώματα του αναπνευστικού συστήματος και προκαλείται η υπνική άπνοια.

Η διέγερση του υπογλωσσίου νεύρου, προκαλώντας τη σύσπαση συγκεκριμένων μυών διευρύνει τον αεραγωγό σε πολλά επίπεδα, εκτός από την περιοχή πίσω από τη βάση της γλώσσας που προαναφέρθηκε, διευρύνει τον χώρο στην περιοχή πίσω από την επιγλωττίδα, καθώς και πίσω από τη μαλθακή υπερώα.

Σημειωτέον ότι το υπογλώσσιο νεύρο είναι κινητικό νεύρο, δηλαδή η δουλειά του είναι να προκαλεί την σύσπαση μυών, οι οποίοι έλκουν προς τα εμπρός τη γλώσσα, όπως είπαμε πριν. Είναι ένα νεύρο το οποίο δεν έχει αισθητική μοίρα, δεν έχει δηλαδή καμία σχέση με την αίσθηση του πόνου και για αυτό η λειτουργία του νευροδιεγέρτη κατά τη διάρκεια του ύπνου είναι τελείως ανώδυνη.

Με τη θεραπευτική αυτή επιλογή δεν χρειάζεται να γίνει καμιά παρέμβαση στην ανατομία του ανώτερου αναπνευστικού, και δεν χρειάζεται ο ασθενης να χρησιμοποιεί κάποια εξωτερική συσκευή, όπως η CPAP και η MAD, με τις δυσλειτουργίες που αυτές οι εξωτερικές συσκευές προκαλούν. Η HNS είναι πλέον μια πολύ σοβαρή και αξιόπιστη λύση σε ασθενείς μεμέτρια προς σοβαρή υπνική άπνοια, σε ασθενεις που δεν ανέχονται τη χρήση κάποιας εξωτερικής συσκευής για τη λύση του προβλήματος.

Χειρουργική της Βάσεως της Γλώσσας

Καθώς στο 70% των ασθενών με υπνική άπνοια συμμετέχει στην απόφραξη του αεραγωγού η βάση της γλώσσας, εάν ο ασθενης δεν μπορεί να ανεχθεί τη CPAP, εάν αρνείται εναλλακτικά να χρησιμοποιήσει τη MAD, και αν δεν θέλει να υποβληθεί σε εμφύτευση HNS, μπορεί να υποβληθεί σε κάποια από τις επεμβάσεις που έχουν σχέση με τη βάση της γλώσσας. H χειρουργική παρέμβαση στη βάση της γλώσσας είναι καίριας σημασίας για τη θεραπεία του απνοϊκού ασθενούς. Όπως είδαμε προηγουμένως, η νευροδιέγερση του υπογλωσσίου νεύρου έλκει προς τα εμπρός τη γλώσσα, ανοίγοντας τον χώρο πίσω από τη γλώσσα για να περάσει ο αέρας. Μια εναλλακτική χειρουργική λύση στη δημιουργία αναπνευστικού χώρου τη βάση της γλώσσας είναι η αφαίρεση με το ρομπότ τμήμα του λεμφικού ιστού της βάσης της γλώσσας (Transoral Robotic Surgery-TORS).

Η βάση της γλώσσας αποτελείται από 2 τμήματα. Το ένα μέρος είναι το μυϊκό τμήμα ενώ το δεύτερο μέρος είναι ο λεμφικός ιστός. Ο λεμφικός ιστός είναι αυτός από τον οποίο αποτελούνται οι αμυγδαλές. Για αυτό και ο λεμφικός ιστός της βάσης της γλώσσας λέγεται και γλωσσική αμυγδαλή, κατ' αντιδιαστολή με τις παρίσθμιες αμυγδαλές (τις αμυγδαλές όπως τις γνωρίζει το ευρύ κοινό).

Η υπερτροφική βάση της γλώσσας, η οποία "φρακάρει" το αναπνευστικό σύστημα και προκαλεί υπνική άπνοια, μπορεί να οφείλεται στην υπερτροφία των μυών (του μυϊκού τμήματος της βάσης της γλώσσας), μπορεί να οφείλεται σε υπερτροφία του λεμφικού ιστού της βάσης της γλώσσας (της γλωσσικής αμυγδαλής) ή μπορεί να οφείλεται σε υπερτροφία και των 2 τμημάτων της βάσης της γλώσσας. Κατά τη διερεύνηση του ασθενούς θα πρέπει να διευκρινιστεί ποιο μέρος της βάσης της γλώσσας είναι υπερτροφικό και αυτό θα γίνει με την ενδοσκόπηση και με τη μαγνητική τομογραφία της περιοχής.

Εάν η υπερτροφία της βάσης της γλώσσας είναι μυϊκής φύσεως, οφείλεται δηλαδή στην υπερτροφία του μυϊκού ιστού, τότε η πλέον ορθή λύση είναι η νευροδιέγερση του υπογλωσσίου νεύρου. Η χειρουργική αφαίρεση τμήματος του μυϊκού ιστού της βάσης της γλώσσας δεν είναι σωστή γιατί έχει μεγάλη νοσηρότητα, έντονο πόνο και προκαλεί μεγάλη δυσφαγία. Για αυτό όταν η απόφραξη στην περιοχή της βάσης της γλώσσας οφείλεται σε υπερτροφία του μυϊκού τμήματος της βάσης της γλώσσας, η σωστή λύση είναι η νευροδιέγερση του υπογλωσσίου νεύρου (HNS).

Όταν όμως η απόφραξη στη βάση της γλώσσας οφείλεται στην υπερτροφία του λεμφικού ιστού, δηλαδή σε υπερτροφία της γλωσσικής αμυγδαλής, η ρομποτική αφαίρεση της υπερτροφίας της γλωσσικής αμυγδαλής (Transoral Robotic Surgery-TORS) είναι η πλέον ενδεδειγμένη λύση στο πρόβλημα.

Transoral Robotic Surgery-TORS

H TORS μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό και με άλλες επεμβάσεις ώστε να αντιμετωπιστεί η απόφραξη του αεραγωγού στα πολλαπλά ανατομικά επίπεδα, όπως συμβαίνει συχνά. Αν απαιτείται, μπορεί ταυτόχρονα με τη γλωσσική αμυγδαλεκτομή να γίνει αφαίρεση των παρισθμίων αμυγδαλών ή και της σταφυλής. Οι επεμβάσεις TORS έχουν το πλεονέκτημα της αντιμετώπισης προβλημάτων από την επιγλωττίδα, όταν αυτή συμμετέχει στην απόφραξη του αεραγωγού. Οι ρομποτικές επεμβάσεις για την αντιμετώπιση της άπνοιας περιλαμβάνουν την εκτομή τμήματος της βάσης της γλώσσας, την επιγλωττιδοπλαστική, και τη μερική επιγλωττιδεκτομή.
 

Ακολουθεί μια ομιλία μου  στο 11ο Ετήσιο Πρόγραμμα Συνεχιζόμενης Ιατρικής Επιμόρφωσης, την Τετάρτη 21 Μαΐου 2025, με θέμα την Υπνική Άπνοια. 
« https://youtube.com/watch? v=LTc0iX-CLcY&feature=shared»

Ο χειρουργός ωτορινολαρυγγολόγος (ΩΡΛ), Δρ. Δουνδουλάκης, βρίσκεται στη διάθεσή σας για να σας δώσει περισσότερες πληροφορίες και να απαντήσει στα ερωτήματά σας σχετικά με το τι είναι η συγκεκριμένη διαταραχή και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Πραγματοποιήστε την επικοινωνία σας μαζί του και κλείστε το ραντεβού σας!